چگونه چیزها را بو می‌کنیم؟ حس بویایی ما چگونه عمل می کند؟

حس بویایی ما چگونه عمل می کند؟

بویایی یکی از حواس پنج گانه و شاید ناشناخته ترین آنهاست. شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که بویایی موجودات زنده و انسان‌ها چگونه کار می‌کند؟ ما به چه وسیله‌ای قادریم بوهای خوب و بد را حس کرده و آنها را از هم تفکیک کنیم؟ در این مقاله از عطریات مهدیس می‌خواهیم به این سوال اساسی که چگونه چیزها را بو می‌کنیم؟ پاسخ دهیم. دقایقی با ما همراه باشید.

احساس بو یا بو کشیدن!

حتما می دانید که بین احساس بو و بو کشیدن تفاوت هایی وجود دارد. اما این تفاوت دقیقا چیست و چه فرقی در عملکرد سیستم بویایی دارد؟

هر زمان که بویی را احساس می کنیم، مغز و بینی ما به طور هم زمان کار می کنند تا هزاران مولکول یا ماده شیمیایی بسیار ریز و معطری را که در هوا شناور هستند درک کنند. در واقع ما در زمان احساس بو اختیاری از خود نداریم و بینی و مغز ما به طور غریزی عمل می کنند.

اما فرایند بو کشیدن هر وقت که خودمان بخواهیم با اختیار ما و با دقت کامل صورت می گیرد. اگر بخواهیم چیزی را بو بکشیم، مقدار بسیار بیشتری از این مولکول‌ها و مواد شیمیایی به سقف سوراخ‌های بینی ما خواهند رسید و فرایند احساس بو کنترل شده تر و راحت‌تر خواهد بود.

رابطه سوراخ های بینی در پیدا کردن رد بو

از طرفی داشتن دو سوراخ بینی، به مغزمان این قابلیت را می‌دهد که تفاوت‌های کوچک را با استفاده از تعداد مولکول‌هایی که بطور مجزا به هر یک از سوراخ های بینی می‌رسد، راحت تر تشخیص دهیم. بنابراین ما می‌توانیم مانند سگ‌ها رد یک بو را دنبال کنیم!! آیا تاکنون سعی کرده‌اید رد بویی را که به مشامتان می رسد پیدا کنید؟! آیا تلاش کرده اید که بفهمید که این بو از کجا نشات می‌گیرد؟! به این نکته ی کوچک توجه کنید که با بسته شدن یکی از دو سوراخ بینی این کار چقدر سخت می‌شود!

رابطه حس بویایی و حس چشایی

جالب است بدانید که حس بویایی و حس چشایی ارتباط مستقیمی با هم دارند. حس بویایی به حس چشایی ما کمک می‌کند تا طعم غذاها را بهتر بچشیم. به همین دلیل است که وقتی سرما می‌خوریم یا زمانی که بینی مان به هر دلیلی مسدود می‌شود، طعم غذاها را نیز به خوبی احساس نمی کنیم و غذاها طعم ملایم‌تری برایمان خواهند داشت.

بررسی عملکرد سیستم بویایی (چگونه چیزها را بو می‌کنیم؟)

اما حس بویایی دقیقا چگونه عمل می کند؟ یا بهتر بگوییم از چه مکانیزم خدا دادی برای تشخیص بوها استفاده شده است؟!

در داخل بینی ما چیزهای کوچکی به نام نورون وجود دارد. این نورون ها با استفاده از پیام‌های الکتریکی با یکدیگر در ارتباط هستند. نورون‌های بویایی که در سقف سوراخ‌های بینی ما قرار دارند مانند سنسور عمل کرده و مولکول‌ها و ذرات شیمیایی بودار را تشخیص می دهند.

نورون ها مشاهدات خود را از طریق سیگنال‌های الکتریکی به نورون های حباب بویایی مخابره می کنند. این سلول‌های ریز که نورون‌های بویایی نامیده می‌شوند دارای اتصالات کابل مانند طولانی هستند که پیام‌های الکتریکی را به نقطه‌ای در جلوی مغز می‌فرستند. به این نقاط حباب بویایی گفته می‌شود. هر نورون بویایی با یک نورون متفاوت در حباب بویایی متصل می‌شود. سپس این اطلاعات به نقاط دیگری در مغز فرستاده می‌شوند.

ساختار سیستم بویایی

اگر بخواهیم ساختار سیستم بویایی را به طور خلاصه جمع‌بندی کنیم شامل سه بخش می‌شود:

سلول‌های بویایی: که در داخل بینی قرار دارند و مسئول شناسایی مولکول‌ها و ذره‌های شیمیایی بو هستند.

عصب بویایی: یا همان نورون ها که اطلاعات دریافتی از سلول‌های بویایی را بوسیله پیام های الکتریکی به مغز منتقل می‌کنند.

مغز: که اطلاعات دریافتی از نورون‌ها را پردازش کرده و به ما اجازه می‌دهد که بوهای مختلف را بفهمیم و نسبت به آنها واکنش نشان دهیم.

بوییدن خاطرات

جالب است بدانید که مغز ما نیز عمدتاً از نورون‌ها ساخته شده است. بخش‌هایی از مغز که سیگنال‌های بویایی را دریافت می‌کنند، وظایف دیگری غیر از دریافت و تشخیص سیگنالهای بویایی بر عهده دارند. مانند ذخیره سازی خاطرات یا تحریک احساسات.

به همین دلیل است که بعضی از بوها می‌توانند خاطرات قدیمی را زنده کنند. به همین دلیل است که حتی برخی از افراد مسن می‌توانند بوی کلاس درس دوران کودکی خود و یا عطر خانه پدربزرگ و مادربزرگ خود را از پس خاطرات سال های کودکیشان به خاطر بیاورند.

و همچنین به همین دلیل بعضی از بوها می‌توانند باعث ترس و یا خوشحالی و یا ایجاد آرامش در ما شوند. مانند بوی دود یا عطر گل‌ ها و یا عطر چمن زارها و بوی ساحل…

عوامل موثر بر حس بویایی

حال که با عملکرد سیستم بویایی و نحوه تشخیص بوها آشنا شدیم، بیایید به طور خلاصه عوامل موثر بر این سیستم با هم بررسی کنیم:

افزایش سن

یکی از مهم‌ترین عوامل بر عملکرد سیستم بویایی، سن انسان می‌باشد. معمولا با افزایش سن قدرت حس بویایی کاهش پیدا می‌کند.

بیماری

بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و آلرژی می توانند روی سیستم بویایی تاثیر بگذارند و آن را مختل کنند. البته معضل دیگری به نام کر بویی نیز وجود دارد که در آن افراد بر اثر حوادث یا بطور مادر زادی و به طور دایم یا موقتی حس بویایی خود را از دست می‌دهند.

شرایط محیطی

بعضی از شرایط محیطی می‌توانند بینی شما را موقتاً پر کنند. به این معنا که قدرت تشخیص بوها را نداشته باشید. وجود آلودگی‌ها و مواد شیمیایی در محیط از این عوامل هستند. یکی از مثال‌هایی که می‌توان برای این مورد زد و آن را به دنیای عطر و ادکلن ربط داد پر شدن موقتی شامه بر اثر بو کردن چند عطر و ادکلن مختلف به طور همزمان در فروشگاه‌های عطر و ادکلن می‌باشد.

در این مقاله از عطریات مهدیس به عملکرد کلی سیستم بویایی و ارتباط کلی میان بینی و مغز برای انجام فرایند بویایی پرداختیم. و در کنار آن به نکات ریزی در باره ارتباط حس بویایی و حس چشایی و همچنین چگونگی جاگیری خاطرات در ذهن با کمک بوها اشاره کردیم. در یادداشت بعدی می خواهیم دقیق تر به نحوه ی تشخیص بوهای مختلف توسط بینی و مغز بپردازیم و به تعدادی از سوالات جا مانده در این یادداشت در آنجا پاسخ دهیم.

با ما همراه باشید.